Hoe je kunt stoppen met ‘worstelen’ en beginnen met leven door ACT.
Dit is tevens de subtitel van een uitstekend boek van Russ Harris: ‘De Valstrik van het Geluk’. Het boek is vooral geschikt voor mensen die veel last hebben van piekergedachtes.
De kwaliteit van het leven wordt dan vooral bepaald door deze piekergedachtes in plaats van door wat men echt belangrijk vindt in het leven. Mensen gaan aan de haal met piekergedachtes en deze gedachtes bepalen in belangrijke mate waar men aandacht aan besteedt in het leven in plaats van wat men echt belangrijk vindt.
Zo kan het gebeuren dat Annie (niet haar echte naam) sociale contacten heel belangrijk vindt, maar contacten met anderen toch vermijdt, omdat ze bang is dat anderen negatief over haar oordelen. Annie laat haar leven leiden door de gedachte ‘ze vinden me vast niet leuk’, in plaats van door haar behoefte aan sociale contacten en voelt zich daardoor heel eenzaam. Terwijl ze juist van gezelligheid houdt. Door te luisteren naar deze negatieve gedachte, krijgt ze niet het leven dat ze graag zou willen leiden.
Het boek ‘De Valstrik van het Geluk’ gaat in op wat je kunt doen, zodat het steeds beter gaat lukken het leven te leiden dat je graag wilt leiden in plaats van je te laten rond commanderen door je gedachten.
Het boek is gebaseerd op Acceptance and Commitment Therapy (ACT), een relatief nieuwe vorm van gedragstherapie die aan het eind van de 20ste eeuw is ontwikkeld door drie Amerikaanse psychologen: Steven Hayes, Kelly Wilson & Kirk Strosahl. Sinds juli 2010 is ACT erkend als een effectief bewezen therapie voor een verscheidenheid aan problemen, bijvoorbeeld angst, depressie en chronische pijn.
Bij ACT leer je op een andere manier met vervelende gedachten, gevoelens, en sensaties om te gaan dan de eerste automatische reactie ingeeft, namelijk het gevecht aangaan met gedachten en/of gevoelens door ze proberen weg te duwen, te vermijden, er over te gaan piekeren. In ieder geval iets te doen dat er toe leidt dat ‘het weggaat’. Het probleem is alleen dat het vaak averechts werkt en we keuzes maken (=gedrag kiezen) op basis van deze vervelende gedachten en gevoelens, in plaats van wat we eigenlijk graag zouden willen.
Het alternatief is acceptatie van deze vervelende gedachten/ervaringen. Niet omdat deze zo leuk zijn, maar omdat je niet wilt dat ze nog meer ruimte innemen in je leven. Met de energie die je overhebt, kun je je vervolgens richten op de dingen die er wel echt toe doen! ACT leert je hoe je dat kunt doen.
De kern van ACT is de filosofie dat het vechten tegen onvermijdelijke ervaringen/problemen uiteindelijk ten koste gaat van een waardevol leven.
ACT bestaat uit 6 kernprocessen, die allemaal nauw samenhangen:
Acceptatie: Het gevecht stoppen tegen ongewenste gedachten, gevoelens en sensaties en de bereidheid opbrengen om deze vervelende interne ervaringen de ruimte te geven, ze er te laten zijn.
Defusie: Het leren afstand nemen van je gedachten, zodat je hierdoor niet wordt meegesleept. Je leert te kijken naar je denken, in plaats van erdoor te worden rond gecommandeerd.
Zelf als Context: Het leren jezelf van een afstand te kunnen bekijken (het observerende zelf), los van je de rollen die invult, en de eigenschappen die je jezelf toedicht.
Hier en Nu: Psychisch aanwezig kunnen zijn, bewust stil kunnen staan bij de ervaringen van het moment in plaats van functioneren op de automatische piloot en steeds richten op de toekomt (of het verleden).
Waarden: Op zoek gaan naar datgene wat er echt toe doet voor jou, wat jij als persoon echt belangrijk vindt in het leven. Wat voor partner, ouder, zus, werknemer etc. wil je zijn? Wat vind je belangrijk in het leven? Wat maakt jou gelukkig? Het duidelijk krijgen van onze eigen waarden is een essentiële stap voor een zinvol leven.
Toegewijd Handelen: Actie ondernemen gericht op datgene wat belangrijk is voor je (je waarden) en je niet laten leiden door je problemen. Kort gezegd: leven naar je waarden door ernaar te handelen.
Deze zes kernprocessen samen zorgen voor ‘psychologische flexibiliteit’: het vermogen je aan te passen aan een situatie op een bewuste, open en aandachtige manier, en effectief actie te ondernemen die wordt gestuurd door je waarden.
In onze praktijk gebruik ik ACT als basis voor alle trajecten met mijn cliënten. Een belangrijke vraag voor mij is altijd wat er volgens de cliënt in het leven gaat veranderen, als het traject is geslaagd. Dan wordt direct duidelijk wat de cliënt belangrijk vindt in het leven en wat op dit moment onvoldoende aanwezig is (=waarden). Vervolgens gaan we op zoek naar waarom het op dit moment niet goed lukt om het leven te leiden dat de cliënt graag wil leiden.
Vaak zijn het negatieve gedachtes (bijv. ‘Ik kan het toch niet’, ‘straks denken ze…..’, ‘dan gaat vast….. gebeuren’) of de angst voor bepaalde gevoelens (angst voor de angst) die in de weg zitten. Daar gaan we dan op een ‘ACT’ manier mee aan de slag.
Ook gebeurt het vaak dat ik andere therapievormen (bijv. EMDR, Cognitieve therapie, onderdelen uit de Schematherapie) of coachtechnieken ‘invlecht’, waardoor het beter gaat lukken om het doel van het traject te behalen.
Ik neem dan ook niet de klachten als uitgangspunt bij de therapie, maar altijd het leven dat de cliënt graag wil leiden (=waarden)!
Wil je meer weten over ACT zie bijvoorbeeld www.acbsbene.com of neem contact met ons op.
Marjan de Jong
0627316586